Geachte heer,

Ik heb even geaarzeld. Maar nadien dacht ik dat de dialoog tussen uw stichting en de Josefa Stichting wel degelijk een zin heeft. Die gedachte kwam in me op na de twee evenementen die uw stichting had georganiseerd en waaraan ik mocht deelnemen…

Tijdens het eerste evenement heb ik kort gesproken over het werk van onze stichting. Een aantal aspecten kwamen niet aan bod omdat ik eerder vragen beantwoordde in plaats van de Josefa Stichting voor te stellen. Belangrijk hier is het statuut van de Josefa Stichting, een stichting van openbaar nut. Ze is namelijk niet « faith based ». Toch zetten de stichting en de ploeg van medewerkers zich in voor de inter- en de ultrareligieuze dialoog door aandacht te schenken aan de integrale ontwikkeling van de mens in al haar sociale, economische, politieke, culturele en levensbeschouwelijke aspecten. Josef is een jonge stichting die bestaat sedert 2011. Ze richt zich volledig op een vernieuwde, hedendaagse benadering: « allemaal migrant ».

Naar aanleiding van uw tentoonstelling heb ik veel nagedacht over de visie van Josefa. U stelt voor om in de huid te kruipen van een vluchteling. Deze benadering mikt op de verbeelding en de empathie van de bezoeker. De Josefa Stichting is in zekere zin het tegenovergestelde van deze benadering, zonder deze evenwel te ontkrachten. Wij zijn ervan overtuigd dat de ontmoeting met de ander ten volle tot stand komt indien beide hun eigen plek innemen en veilig stellen. Pas dan is een authentieke dialoog mogelijk op basis van de vraag: « Waar sta ik in mijn eigen leven als migrant? ». Ik deel eenzelfde realiteit ofwel, door naar de ander te luisteren, kan/wil ik deelnemen aan zijn realiteit.

Ik ben ervan overtuigd dat ik, als « Europeaan », die jonge Oost-Congolese vrouw uit uw tentoonstelling, op dit ogenblik althans, niet kan « begrijpen ». Een vrouw die op de vlucht sloeg voor de oorlogen in die streek, die verkracht was, werk zocht, die onderdak kreeg bij haar tante, … Trachten haar identiteit te vatten is gewoonweg niet mogelijk. Dat beeld wekt natuurlijk een reactie op, gevoed door verbeelding en emotie. Ik kijk naar mijn eigen leven en dat van mijn familie. Tegelijk observeer ik wat de kwetsbaarheid van deze vrouw uit Oost-Congo mij zegt over mijn eigen kwetsbaarheid. Of ik tracht haar kracht te vergelijken met mijn kracht. Misschien kan dan een uitwisseling ontstaan (stilte, blik, woord), tussen twee personen, tussen twee totaal verschillende maatschappelijke en culturele realiteiten en totaal onvergelijkbare omstandigheden.

Sta me toe een kanttekening te maken. Uw benadering is zeker waardevol. Toch denk ik dat, onder meer, de filosofie en de theologie ons vandaag andere onderzoekspistes aanreikt die Josefa in praktijk wil brengen. Pistes die kunnen leiden tot een meer respectvolle dialoog ten aanzien van wat er zich in de realiteit afspeelt, maar die we enkel met verbeelding niet kunnen delen.

Ik kan me niet voorstellen wat het is om verkracht te zijn. Persoonlijk vind ik dat verbeelding geen respectvol antwoord is op de pijn van de ander, noch op zijn/haar genezingsproces. Ik kan luisteren naar iemand die verkracht is en, als ik sterk genoeg ben, aanwezig zijn bij zijn/haar pijn. Maar ik kan me niet « in zijn of haar plaats stellen ».

Voor Josefa ontkent dit onvermogen geenszins het « anderszijn » van de ander. Anders zou de dialoog gewoonweg niet mogelijk zijn. Integendeel, luisteren en ontmoeten worden juist mogelijk dankzij het « anderszijn » dat erkend en beleefd wordt op basis van gastvrijheid en wederzijdsheid. Het is een kwestie van eraan te denken om de ander rustig te ontmoeten en om, in alle vrijheid, zich door de ander te laten ontmoeten op een vertrouwvolle, correcte en eerlijke manier. Daarom is het belangrijk om zich te behoeden voor gevoelens van medelijden voor de persoon die door zijn migratie-achtergrond bijzonder kwetsbaar is.  

Het leek me dat u, tijdens ons gesprek naar aanleiding van deze tentoonstelling, weliswaar overgevoeligheid trachtte te vermijden, maar dat uw onderzoek toch die richting uitging.

Ziedaar een paar woorden over een van de wezenlijke punten waar de Josefa Stichting voor staat.

Indien uw stichting belangstelling toont voor de visie en de missie van de Josefa Stichting, dan ontvangen wij u graag bij ons en dus ook in het Josefa House in Brussel. Josefa nodigt ons uit om over onze migraties na te denken vanuit een globale benadering (sociaal, economisch, cultureel en levensbeschouwelijk), ervaringsgericht dus, gestoeld op praktijk en onderzoek. Als wij een bijdrage kunnen leveren in het onderzoek van uw stichting, dan zijn wij daar graag toe bereid.

Hartelijk,

Sigrid